مناظره درباره نام علی در قرآنمناظره درباره نام حضرت علی (علیه‌السلام) بین یک عالم شیعی و عالم سنی می‌باشدکه آیا ذکر نام حضرت برای تبیین ولایت و خلافت ایشان، در قرآن لازم بوده است یا نه. ۱ - لزوم ذکر نام علی در قرآنعالم سنی: اگر علی (علیه‌السّلام) خلیفه بلافصل پیغمبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) است لازم بود این مطلب و نام علی (علیه‌السّلام) در قرآن مجید بیان و ذکر گردد، تا مسلمانان در این مورد دچار اختلاف نشوند. ۱.۱ - جواب و رد لزومعالم شیعی: اولاً، مساله خلافت علی (علیه‌السّلام)، توسط پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) آن قدر تکرار و تاکید شده بود که این مساله امری عادی شده بود و لذا نیازی به حکم الهی در قرآن نیست. ثانیاً، باید توجه داشت که مساله ولادت و خلافت علی (علیه‌السّلام) معیار شناخته شده مؤمنان واقعی از دیگران بوده است. ثالثاً، اشکال بر این که چرا نام علی (علیه‌السّلام) در قرآن نیامده وارد نیست، زیرا نام هیچ کدام از خلفاء و اصحاب پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) در قرآن ذکر نشده، جز نام زید بن حارثه که به مناسبت ازدواج پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) با زینب همسر سابق زید، سخن از او به میان آمده است. «فلمّا قضی زید منها وطرا زوّجناکها؛هنگامی که زید از همسرش جدا شد ما او را به همسری تو در آوردیم». ۲ - جلوگیری از تحریف قرآنعالم سنی: همان گونه که نام زید در قرآن به مناسبت یک حکم فرعی ذکر شده، لازم بود نام علی (علیه‌السّلام) نیز به مناسبت بین یک حکم اصلی و مهم (یعنی امامت و خلافت پس از پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) ذکر شود. عالم شیعی: اگر نام علی (علیه‌السّلام) ذکر می‌شد، نظر به این که دشمنان آن حضرت بسیار و تعداد قرآنها در آن عصر، بسیار اندک بود، قطعاً قرآن را تحریف کرده و نام او را از قرآن، حذف می‌کردند. پس بهتر بود که مقام رهبری آن حضرت با اوصاف ذکر گردد! چنان که شیوه قرآن، پرداختن به کلیات است ولی مصادیق آنها توسط پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) مشخص می‌گردد. ۳ - استدلال بر اساس قرآن و سنتدهها بلکه صدها آیه در قرآن، در وصف علی (علیه‌السّلام) وارد شده است: مانند: آیه ولایت، آیه اطاعت، آیه مباهله، آیه تطهیر، آیه بلاغ در غدیر خم، آیه اکمال و... که هر کدام از این آیات، با توجه به شان نزول و احادیثی که از طرق شیعه و سنی از پیامبر اکرم (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل شده در راستای امامت و خلافت بلافصل امام علی (علیه‌السّلام) نازل شده‌اند؛ با توجه به این که قرآن می‌فرماید: «و ما آتاکم الرّسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا؛ آن چه را که رسول خدا (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) برای شما آورد و به شما امر کرد، آن را دریافت کنید و انجام دهید و آن چه را که از آن نهی کرده، در انجام آن باز ایستید، و آن را انجام ندهید». و مطابق حدیث ثقلین، که همه مسلمانان آن را قبول دارند پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «دو چیز گرانقدر در میان شما می‌گذارم: ۱. قرآن؛ ۲. عترت و اهل بیت خود را». و مطابق روایات متعدد شما، فرمود: دو چیز را باقی می‌گذارم: ۱. قرآن؛ ۲. سنّتم را. بنابراین باید به سنت یعنی گفتار پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) گوش فرادهیم و آن را بپذیریم، اینک می‌گوییم، آیات مذکور، بر اساس سنت پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) در شان علی (علیه‌السّلام) نازل شده‌اند، بنابراین قرآن مجید، امام علی (علیه‌السّلام) را امام و جانشین بلافصل پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) معرفی کرده است، گر چه طبق مصالحی، نام آن حضرت در قرآن نیامده است. مانند این که در تمام قرآن، تنها در چهار مورد، نام پیامبر (محمد (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) و یک بار نام احمد (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) آمده، ولی صدها بار، با وصف از آن حضرت یاد شده است. و مانند این که از صد و بیست و چهار هزار پیامبر، فقط نام چند تن از آنان در قرآن ذکر شده است. ۴ - پیروی از مذهب جعفریحاکم سنی: اکنون اگر بنا باشد، از یکی از پنج مذهب (حنفی، حنبلی، مالکی، شافعی و جعفری) پیروی کنیم، پیروی از کدامیک بهتر است؟ عالم شیعی: اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم، باید بگوییم مذهب جعفری صحیح‌ترین مذاهب است و به پیروی سزاوارتر. زیرا تنها مذهبی که از مکتب امام صادق (علیه‌السّلام) و اهل بیت پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌باشد، تشیع است و آن حضرت چون از خاندان رسول اکرم (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) است، آگاهتر است به احکامی که پدرش رسول اکرم (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) آورده است. ۵ - فتوای شیخ محمود شلتوتمع ذلک، بد نیست که بدانید پیروی از مذهب تشیع از نظر برخی علمای اهل تسنن جایز دانسته شده است. شیخ «محمود شلتوت» استاد اکبر دانشگاه الازهر مصر در فتوای تاریخی خود می‌نویسد: «انّ مذهب الجعفریّه المعروف بمذهب الشیعه الامامیّه الاثنی عشریّه، مذهب یجوز التّعبّد به شرعا، کسائر مذاهب اهل السّنّه، فینبغی للمسلمین ان یعرفوا ذلک، و ان یتخلّصوا من العصبیه بغیر الحق لمذاهب معیّنه فما کان دین الله و ما کانت شریعته بتابعه لمذهب، او مقصوره علی مذهب، فالکلّ مجتهدون مقبولون عندالله تعالی یجوز لمن اهلا للنّظر و الاجتهاد تقلیدهم و العمل بما یقرّرونه فی فقههم و لا فرق فی ذلک بین العبادات و العبادات و المعاملات؛ [۱۲]
رساله الاسلام، دار التّقریب بین المذاهب الاسلامیه بالقاهره، شماره ۳، ص۲۲۷، سال ۱۳۷۹ هـ.ق.
همانا مذهب جعفری، معروف به مذهب شیعه دوازده امامی، مذهبی است که تعبّد (اعتقاد و پیروی) به آن، مانند سایر مذاهب اهل تسنن، شرعاً جایز است. بنابراین بر مسلمانان سزاوار است که به این مطلب آگاه شوند، و از تعصب بیجا به مذاهب مخصوصی، پرهیز کنند، و تعصب در پیروی از مذهب خاصی نداشته باشند. همه (علمای بزرگ این مذاهب) مجتهدند، و فتوای آنها در پیشگاه خداوند قبول است، و افرادی که مجتهد نیستند، می‌توانند از آنها تقلید نمایند، و به احکام آنها که در فقه خود، مقرر نموده‌اند، عمل کنند، و در این راستا، فرقی بین عبادات و معاملات نیست». ۶ - دانشمندان سنی و تایید فتوای شلتوتدانشمندان و اساتید بزرگی از اهل تسنن مانند: محمّد فخّام، استاد سابق دانشگاه سابق الازهر، عبدالرحمن النّجاری، مدیر مساجد قاهره، عبدالفتاح عبدالمقصود استاد و نویسنده زبردست مصری و... فتوای مذکور شیخ محمود شلتوت را تایید کرده‌اند. محمد فَخّام می‌نویسد: خداوند شیخ شلتوت را رحمت کند، که به این مطلب بسیار بلند و پراهمیت توجه کرد، و آن فتوای جاودانه و قهرمانانه و صریح خود را داد که: عمل به مذهب شیعه دوازده امامی، نظر به این که یک مذهب فقهی اسلامی است و بر اساس قرآن و سنت و دلیل استوار پی‌ریزی شده است جایز است. عبدالرحمن النّجاری می‌نویسد: ما هم اکنون بر اساس فتوای شیخ شلتوت، فتوا می‌دهیم بی‌آن که فتوای خود را به مذاهب چهارگانه اهل تسنن، منحصر سازیم، شیخ شلتوت، امام و مجتهد است و رای او هماهنگ با عین حقیقت می‌باشد. عبدالفتاح عبدالمقصود می‌نویسد: مذهب شیعه دوازده امامی، شایستگی آن را دارد که در ردیف مذاهب اهل تسنن، پیروی گردد، و بر اهل تسنن هیچ گونه ایراد و انتقادی نیست که از مذهبی پیروی نماید که در سایر مذاهب برتری دارد؛ وقتی دریافتیم که منبع اصلی آن مذهب (شیعه) حضرت امام علی (علیه‌السّلام) باشد، همان کسی که بعد از رسول خدا (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) از همگان به دین اسلام، آگاهتر بود. ۷ - پانویس
۸ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مناظره درباره نام علی در قرآن»، تاریخ بازیابی ۹۵/۷/۲۸. |